Γονική μέριμνα - επιμέλεια των παιδιών και δικαίωμα επικοινωνίας | Διαδικτυακή πύλη της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης

1 Τι σημαίνει πρακτικά η έννοια «γονική μέριμνα»; Ποια τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του έχοντος τη γονική μέριμνα;

Σύμφωνα με τον σλοβακικό νόμο περί οικογενείας (νόμος 36/2005 περί οικογενείας και περί τροποποιήσεως ορισμένων νόμων) και σύμφωνα με τη νομολογία, η γονική μέριμνα (δηλαδή τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των γονέων, και η επιμέλεια) συνίσταται ιδίως στη φροντίδα, τη διατροφή και την εκπροσώπηση του τέκνου, καθώς και στη διαχείριση της περιουσίας του.

2 Γενικώς, ποιος έχει τη γονική μέριμνα ενός τέκνου;

Οι γονείς ασκούν τα γονεϊκά τους δικαιώματα και εκπληρώνουν τις γονεϊκές τους υποχρεώσεις έναντι του τέκνου από κοινού, ανεξαρτήτως εάν το τέκνο γεννήθηκε εντός ή εκτός γάμου ή εάν οι γονείς συνοικούν (είναι έγγαμοι, σε διάσταση ή διαζευγμένοι).

Το δικαστήριο μπορεί, εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι, να αφαιρέσει από τους γονείς (ή να περιορίσει) τα γονεϊκά τους δικαιώματα και υποχρεώσεις, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 38 παράγραφος 4 του νόμου περί οικογενείας.

Το δικαστήριο μπορεί να χορηγήσει επίσης γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις σε ανήλικο γονέα άνω των 16 ετών για την επιμέλεια ανήλικου τέκνου, υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 29 του νόμου περί οικογενείας.

3 Εάν οι γονείς δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμούν να ασκούν τη γονική μέριμνα, μπορεί να την ασκεί κάποιος άλλος;

Ναι. Σε περίπτωση που και οι δύο γονείς ανήλικου τέκνου δεν έχουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα ή η άσκηση των γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεών τους έχει ανασταλεί ή έχουν στερηθεί τα γονεϊκά τους δικαιώματα και υποχρεώσεις ή έχουν αποβιώσει, το δικαστήριο διορίζει κηδεμόνα ο οποίος αναλαμβάνει την ανατροφή και την εκπροσώπηση του ανηλίκου και τη διαχείριση της περιουσίας του.

4 Σε περίπτωση διαζυγίου ή διακοπής της έγγαμης συμβίωσης, με ποιον τρόπο γίνεται η ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας;

Το δικαστήριο αποφαίνεται σχετικά με την κατανομή και άσκηση των γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (ακόμη και όταν και οι δύο γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού τα γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις) ή άλλως μπορεί να επικυρώσει σχετική συμφωνία των γονέων.

Σύμφωνα με το άρθρο 36 παράγραφος 1 του νόμου περί οικογενείας, «[ο]ι γονείς ανήλικου τέκνου, εφόσον δεν συνοικούν, μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με την άσκηση των γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεών τους οποτεδήποτε. Σε περίπτωση που οι γονείς αδυνατούν να έλθουν σε συμφωνία, το δικαστήριο μπορεί να ορίσει πώς θα ασκούνται και εκπληρώνονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους, ακόμη και εάν δεν έχει υποβληθεί σχετική αίτηση. Ειδικότερα, το δικαστήριο αποφασίζει ποιος από τους δύο γονείς θα ασκεί τη φυσική επιμέλεια του ανήλικου τέκνου. Οι διατάξεις των άρθρων 24, 25 και 26 ισχύουν αναλόγως».

5 Εάν οι γονείς συνάψουν συμφωνία σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας, ποια τυπική διαδικασία πρέπει να ακολουθηθεί προκειμένου η εν λόγω συμφωνία να είναι νομικά δεσμευτική;

Συμφωνίες μεταξύ των γονέων σχετικά με τα γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις τους πρέπει να επικυρώνονται δικαστικά.

6 Εάν οι γονείς δεν είναι σε θέση να καταλήξουν σε συμφωνία για το θέμα της γονικής μέριμνας, ποιοι εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης της διαφοράς προβλέπονται, εκτός από την προσφυγή στη δικαιοσύνη;

Εξωδικαστική επίλυση διαφορών είναι δυνατή με διαμεσολάβηση, σύμφωνα με τον νόμο 420/2004 περί διαμεσολάβησης. Ο νόμος αυτός εφαρμόζεται επίσης στις διαφορές οικογενειακού δικαίου. Η διαμεσολάβηση αποτελεί εξωδικαστική διαδικασία, κατά την οποία τα μέρη ζητούν τις υπηρεσίες διαμεσολαβητή προκειμένου να επιλύσουν διαφορά η οποία απορρέει από συμβατική ή άλλη έννομη σχέση μεταξύ τους. Οποιαδήποτε συμφωνία επιτυγχάνεται μέσω διαμεσολάβησης πρέπει να είναι έγγραφη, και είναι δεσμευτική για τα εμπλεκόμενα μέρη.

7 Εάν οι γονείς προσφύγουν στη δικαιοσύνη, ποια ζητήματα που αφορούν το τέκνο μπορεί να ρυθμίσει ο δικαστής;

Το δικαστήριο μπορεί κατ’ αρχήν να αποφασίσει ελεύθερα, με εξαίρεση την αποκλειστική ανάθεση της επιμέλειας σε έναν γονέα. Ένας γονέας μπορεί να ασκεί αποκλειστικά την επιμέλεια του τέκνου μόνον εάν τα γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις έχουν αφαιρεθεί από τον άλλο γονέα. Στην πράξη, ωστόσο, το δικαστήριο αποφασίζει ποιος γονέας θα αναλάβει τη φυσική επιμέλεια του τέκνου και ποιος θα αναλάβει την εκπροσώπησή του και θα διαχειρίζεται την περιουσία του. Το δικαστήριο ορίζει επίσης πώς θα συμβάλλει στη διατροφή του τέκνου ο γονέας που δεν ασκεί τη φυσική επιμέλεια ή επικυρώνει συμφωνία των γονέων σχετικά με την καταβολή διατροφής.

8 Εάν το δικαστήριο αναθέσει την επιμέλεια του τέκνου αποκλειστικά σε έναν γονέα, αυτό σημαίνει ότι ο εν λόγω γονέας μπορεί να αποφασίζει για οτιδήποτε αφορά το τέκνο χωρίς προηγουμένως να συμβουλεύεται τον άλλο γονέα;

Ο όρος «γονική μέριμνα» δεν έχει απόλυτο ισοδύναμο στο σλοβακικό οικογενειακό δίκαιο. Ο όρος που χρησιμοποιείται στο σλοβακικό οικογενειακό δίκαιο είναι «γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις», τα οποία ασκούνται πάντοτε από κοινού από τους γονείς (επομένως δεν προβλέπεται «αποκλειστική επιμέλεια», παρά μόνο σε περίπτωση θανάτου, δικαιοπρακτικής ανικανότητας ή αποστέρησης των γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του ενός γονέα). Αυτά πρέπει να διακρίνονται από τη φυσική επιμέλεια. Εάν η φυσική επιμέλεια του τέκνου έχει ανατεθεί στον ένα γονέα, αυτός λαμβάνει τις καθημερινές αποφάσεις σε θέματα που σχετίζονται με το παιδί, χωρίς τη συναίνεση του άλλου γονέα. Για όλα όμως τα σημαντικά θέματα ως προς την άσκηση των γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (διαχείριση της περιουσίας του τέκνου, μετακίνηση του τέκνου στο εξωτερικό, ιθαγένεια, συναίνεση για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επαγγελματική κατάρτιση) απαιτείται η συναίνεση του άλλου γονέα. Εάν οι γονείς αδυνατούν να αποφασίσουν από κοινού, αποφαίνεται το δικαστήριο κατόπιν αίτησης του ενός γονέα.

9 Εάν το δικαστήριο αποφασίσει ότι οι γονείς ασκούν από κοινού την επιμέλεια του τέκνου, τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει τη φυσική επιμέλεια του τέκνου εναλλάξ και στους δύο γονείς (συνεπιμέλεια), εφόσον κρίνονται και οι δύο κατάλληλοι για την ανατροφή του τέκνου και ενδιαφέρονται για τη φυσική του επιμέλεια, και εφόσον αυτή η λύση εξυπηρετεί καλύτερα το συμφέρον και τις ανάγκες του τέκνου. Εάν τουλάχιστον ένας από τους γονείς συμφωνεί με την συνεπιμέλεια, το δικαστήριο πρέπει να εξετάσει κατά πόσον η συνεπιμέλεια είναι προς το συμφέρον του παιδιού.

Βλέπε όλες τις ανωτέρω απαντήσεις, ιδίως την απάντηση στην ερώτηση 8.

10 Ποιο είναι το αρμόδιο δικαστήριο (ή άλλη αρχή) στο οποίο κατατίθεται η αγωγή για την άσκηση της γονικής μέριμνας; Ποιες είναι οι τυπικές διαδικασίες και ποια έγγραφα πρέπει να συνοδεύουν το αίτημα;

Αρμόδιο για την εκδίκαση αιτήσεων σχετικά με γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις είναι το περιφερειακό δικαστήριο ή το δημοτικό δικαστήριο του τόπου κατοικίας του ανήλικου τέκνου. Δεν ισχύουν διατυπώσεις ούτε απαιτείται η υποβολή εγγράφων, καθώς η σχετική διαδικασία δύναται να επισπεύδεται από το δικαστήριο και αυτεπαγγέλτως. Τα έγγραφα που πρέπει να υποβληθούν εξαρτώνται από το περιεχόμενο της αίτησης. Συνήθως απαιτείται η υποβολή πιστοποιητικού γέννησης του τέκνου.

11 Ποια διαδικασία ακολουθείται στην περίπτωση αυτή; Υπάρχει διαδικασία κατεπείγοντος;

Προβλέπεται απλουστευμένη και λιγότερο τυπική διαδικασία. Υπάρχει δυνατότητα έκδοσης απόφασης ασφαλιστικών μέτρων στο πλαίσιο επείγουσας διαδικασίας.

12 Μπορώ να τύχω νομικής συνδρομής για την κάλυψη των εξόδων της διαδικασίας;

Όλες οι δικαστικές διαδικασίες που αφορούν θέματα γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων διεξάγονται ατελώς. Το σύστημα δικαστικής αρωγής της Σλοβακίας επί του παρόντος περιορίζεται στην κάλυψη των δικαστικών εξόδων και στον διορισμό εκπροσώπου χωρίς επιβάρυνση. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όπου ο ενδιαφερόμενος επιλέγει να εκπροσωπηθεί από δικηγόρο, δεδομένου ότι οι υποθέσεις που αφορούν γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις υπάγονται στην εκούσια δικαιοδοσία των δικαστηρίων. Ωστόσο, εάν ένα πρόσωπο πληροί τις νομικές προϋποθέσεις απαλλαγής από τα δικαστικά έξοδα, το δικαστήριο μπορεί κατά τη διακριτική του ευχέρεια να διορίσει εκπρόσωπο του προσώπου αυτού χωρίς επιβάρυνση, συμπεριλαμβανομένου του διορισμού δικηγόρου, εφόσον κρίνει ότι είναι απαραίτητη η εκπροσώπηση για την προστασία των συμφερόντων του διαδίκου.

Το δικαστήριο παραπέμπει στο Κέντρο Δικαστικής Αρωγής όλα τα πρόσωπα τα οποία αιτούνται τον διορισμό δικηγόρου και πληρούν τις προϋποθέσεις απαλλαγής από τα δικαστικά έξοδα. Το δικαστήριο ενημερώνει τα μέρη σχετικά με αυτή τη δυνατότητα. Μπορεί επίσης να απαλλάξει εν όλω ή εν μέρει ένα πρόσωπο από τα δικαστικά έξοδα εάν αυτό δικαιολογείται από τις περιστάσεις και υπό την προϋπόθεση ότι η αίτηση δεν συνιστά καταχρηστική ή προδήλως ατελέσφορη άσκηση δικαιώματος ή άμυνας. Εφόσον το δικαστήριο δεν αποφασίσει άλλως, η απαλλαγή ισχύει για ολόκληρη τη διαδικασία και αναδρομικά. Ωστόσο, έξοδα τα οποία έχουν καταβληθεί πριν από την έκδοση της απόφασης περί απαλλαγής, δεν επιστρέφονται.

Το σύστημα δικαστικής αρωγής και το τι καλύπτει η αρωγή καθορίζονται στον νόμο αριθ. 327/2005 σχετικά με την παροχή δικαστικής αρωγής σε πρόσωπα που έχουν υλική ανάγκη, με τον οποίο ιδρύεται επίσης Κέντρο Δικαστικής Αρωγής για τη χορήγηση αρωγής σε φυσικά πρόσωπα που δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να κάνουν χρήση νομικών υπηρεσιών προκειμένου να ασκήσουν και να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους.

13 Είναι δυνατή η άσκηση ένδικου μέσου κατά απόφασης για τη γονική μέριμνα;

Ναι, είναι δυνατή η άσκηση έφεσης κατά απόφασης επί γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.

14 Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να απαιτηθεί προσφυγή σε δικαστήριο ή άλλη αρχή για την εκτέλεση απόφασης σχετικής με τη γονική μέριμνα. Ποια διαδικασία εφαρμόζεται στις περιπτώσεις αυτές;

Για την εκτέλεση αποφάσεων σε υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους, κατά τόπο αρμόδιο είναι το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου κατοικεί ο ανήλικος, όπως ορίζεται με συμφωνία των γονέων ή με κάθε άλλο νόμιμο μέσο. Η διαδικασία που ακολουθείται για την εκτέλεση της απόφασης διέπεται από τον νόμο 161/2015, τον κώδικα εκουσίας δικαιοδοσίας. Λεπτομέρειες για την εκτέλεση αποφάσεων σε υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους προβλέπονται στο διάταγμα 207/2016 του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Σλοβακικής Δημοκρατίας, το οποίο ισχύει και για την εκτέλεση αλλοδαπών αποφάσεων.

15 Τι πρέπει να πράξω για να επιτύχω την αναγνώριση και εκτέλεση σε αυτό το κράτος μέλος απόφασης γονικής μέριμνας που εκδόθηκε από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους;

Οι δικαστικές αποφάσεις σχετικά με γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις που εκδίδονται από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους αναγνωρίζονται και εκτελούνται χωρίς ειδική διαδικασία στη Σλοβακική Δημοκρατία, δηλαδή χωρίς να χρειάζεται να κηρυχθεί εκτελεστή η απόφαση [άρθρο 21 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2201/2003 του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας (κανονισμός Βρυξέλλες ΙΙα) ή άρθρο 30 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1111 του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2019, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, και για τη διεθνή απαγωγή παιδιών (κανονισμός Βρυξέλλες ΙΙβ)].

Ωστόσο, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει να κηρυχθεί εκτελεστή απόφαση σχετικά με γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις που έχει εκδοθεί σε άλλο κράτος μέλος (σύμφωνα με τον κανονισμό Βρυξέλλες ΙΙα) ή απόφαση που να κρίνει ότι δεν συντρέχουν λόγοι άρνησης της αναγνώρισης (σύμφωνα με τον κανονισμό Βρυξέλλες ΙΙβ).

Οι αιτήσεις κατατίθενται στο περιφερειακό δικαστήριο ή στο δημοτικό δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου κατοικεί το παιδί ή, εάν το παιδί δεν κατοικεί στη Σλοβακική Δημοκρατία, στο δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου διαμένει επί του παρόντος το παιδί. Εάν δεν υπάρχει τέτοιο δικαστήριο, αρμόδιο δικαστήριο είναι το δημοτικό δικαστήριο ΙΙ της Μπρατισλάβας.

16 Σε ποιο δικαστήριο αυτού του κράτους μέλους πρέπει να προσφύγω κατά της αναγνώρισης και εκτέλεσης απόφασης γονικής μέριμνας που εκδόθηκε από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους; Ποια διαδικασία ακολουθείται σε αυτή την περίπτωση;

Αρμόδιο δικαστήριο για τις αιτήσεις αναγνώρισης, τις αιτήσεις μη αναγνώρισης ή τις αιτήσεις για την έκδοση απόφασης ότι δεν συντρέχουν λόγοι άρνησης της αναγνώρισης σχετικά με γονεϊκά δικαιώματα και υποχρεώσεις είναι το περιφερειακό δικαστήριο ή το δημοτικό δικαστήριο του τόπου κατοικίας του παιδιού ή, εάν το παιδί δεν κατοικεί στη Σλοβακική Δημοκρατία, το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου διαμένει επί του παρόντος το παιδί. Εάν δεν υπάρχει τέτοιο δικαστήριο, αρμόδιο δικαστήριο είναι το δημοτικό δικαστήριο ΙΙ της Μπρατισλάβας.

17 Ποιο είναι το εφαρμοστέο δίκαιο στις διαδικασίες γονικής μέριμνας όταν το παιδί ή οι γονείς δεν διαμένουν σε αυτό το κράτος μέλος ή έχουν διαφορετικές ιθαγένειες;

Εάν το τέκνο δεν διαμένει εντός της Δημοκρατίας της Σλοβακίας αλλά έχει τη συνήθη διαμονή του σε αυτή, καθώς και εάν οι γονείς δεν ζουν στη Σλοβακία ή είναι υπήκοοι διαφορετικών χωρών, ισχύουν οι διατάξεις του σλοβακικού δικαίου σύμφωνα με τη Σύμβαση της Χάγης σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση, την εκτέλεση και τη συνεργασία σε θέματα γονικής μέριμνας και μέτρων προστασίας των παιδιών (Συλλογή νόμων της Δημοκρατίας της Σλοβακίας, κοινοποίηση με αριθ. αναφ. 344/2002) (Κεφάλαιο ΙΙΙ της Σύμβασης).

Πέραν της Σύμβασης της Χάγης του 1996, η Σλοβακική Δημοκρατία δεσμεύεται από μια σειρά διμερών συμφωνιών οι οποίες περιέχουν διατάξεις περί του εφαρμοστέου δικαίου και υπερισχύουν έναντι των διατάξεων του νόμου περί ιδιωτικού διεθνούς και δικονομικού δικαίου στις υποθέσεις επί γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Οι σχετικές συμφωνίες είναι οι εξής:

Βουλγαρία: Συμφωνία μεταξύ της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Τσεχοσλοβακίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας περί δικαστικής συνδρομής και ρύθμισης των έννομων σχέσεων σε υποθέσεις αστικού, οικογενειακού και ποινικού δικαίου (Σόφια, 25 Νοεμβρίου 1976, Διάταγμα αριθ. 3/1978)

Κροατία, Σλοβενία: Συμφωνία μεταξύ της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Τσεχοσλοβακίας και της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας περί ρύθμισης των έννομων σχέσεων σε αστικές, οικογενειακές και ποινικές υποθέσεις (Βελιγράδι, 20 Ιανουαρίου 1964, Διάταγμα αριθ. 207/1964)

Ουγγαρία: Συνθήκη μεταξύ της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Τσεχοσλοβακίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ουγγαρίας περί δικαστικής συνδρομής και διευθέτησης των έννομων σχέσεων σε αστικές, οικογενειακές και ποινικές υποθέσεις (Μπρατισλάβα, 28 Μαρτίου 1989, αριθ. αναφ. 63/1990)

Πολωνία: Συμφωνία μεταξύ της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Τσεχοσλοβακίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας περί δικαστικής συνδρομής και ρύθμισης των έννομων σχέσεων σε αστικές, οικογενειακές, εργατικές και ποινικές υποθέσεις (Βαρσοβία, 21 Δεκεμβρίου 1987, Διάταγμα αριθ. 42/1989)

Ρουμανία: Συμφωνία μεταξύ της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Τσεχοσλοβακίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ρουμανίας περί δικαστικής συνδρομής και ρύθμισης των έννομων σχέσεων σε αστικές, οικογενειακές και ποινικές υποθέσεις (Πράγα, 25 Οκτωβρίου1958, Διάταγμα αριθ. 31/1959)

Αυτή η ιστοσελίδα είναι μέρος του ιστότοπου Η Ευρώπη σου.

Θα μας βοηθούσαν πολύ τα σχόλιά σας σχετικά με τη χρησιμότητα των παρεχόμενων πληροφοριών.

Τελευταία επικαιροποίηση: 24/01/2025